Оқу құралы. — Алматы: Қазақ университеті, 2020. — 202 б.
Бұл оқу құралы табиғи ортаның антропогенез және кейбір табиғи құбылыстар ықпалынан болатын жалпы өзгерістерін, олардың биосфераның даму процестері кезіндегі өзара байланысын, өзара тәуелділігін, өзара әсерлерін және болашаққа арналған болжамдарын қарастырады. Мониторинг жүйесі ұсынылады.
Оқу құралы жоғары оқу орындарының жаратылыстану мамандығы студенттеріне, магистранттарына, оқытушыларға, сондай-ақ қоршаған орта мониторингіне қызығушылық танытатын адамдарға арналған.